Afganistan-Türkiye İlişkisi

Afganistan-Türkiye İlişkisi

Afgan-Türk dostluğu çok eski tarihlere dayanmaktadır. İki ülke ve iki ülke halkını birbirine bağlayan ve bu denli yakın kılan faktörlerin başında din, ırk ve kültür gelemektedir. Her iki toplumun nüfusunun %99’u Müslümandır; Afganistan’da da milyonlarca Türk kökenli halk var ve her iki ülkenin İslâm temeli ve geleneksel topluma dayanlı ortak kültürleri vardır. İşte en çok da yukarıdaki üç faktör ülkelerarası ilişkisi sağlaştırmaktadır.

Afgan-Türk dostluğu Atatürk ve Emanullah Han döneminden başlamış ve günümüze kadar eğitim, ticareti, sanat, siyaset vb. Alanlarda devam edegelmiştir.

İlk siyasi anlaşmaları Afgan-Türk paktı ile başlamıştır. Afganistan, Türkiye Cumhuriyetini tanıyan ilk ülke niteliğine sahip olup; Afganlar Çanakkele savaşında Türkler ile omuz omuza savaşmışlar; Türkiye Ziraat bankasının kurulmasında yardımda bulunmuşlar vs. İki ülke arasındaki ilişki alanlara göre ele alınacaksa özetle şöyle sıralayabiliriz:

Eğitim Alanında

Türkiye’nin Afgan halkı için ettiği yardımların başında eğitim gelmektedir. İlk Afgan öğrenciler grubu 1927’de bir grup kız öğrenci şeklinde hemşirelik eğitiimi almak için Türkiye’ye geldiler. Bundan sonra uzun bir süre bu prosedür sessizliğe bürünmüştür. Tekrar 1992’de başlayan eğitim ilişkileri o yıl General Dostum’a 500 öğrenci bursu vermekle yeniden başlamış oldu. 2002 sonrası ise düzenli olarak yıllık yaklaşık 200 Afgan öğrenci Türk devletinin desteğiyle Türki’ye gelmekte ve burada çeşitli alanlarda ve farklı düzeyde eğitim görmekteler. Mevcut durumda yaklaşık 7000 öğrenci lisans, yüksek lisans ve doktora seviyesinde Türkiye’de eğitim görmektedirler. Türkiye’nin eğitimle alakalı yarıdmları sadece bundan ibaret olmayıp Milli Eğitim bakanlığı aracılığıyla Akçe ilçesindeki Habibe Kadiri Kız lisesini desteklemekte ve TİKA aracılığıyla ülkenin çeşitli illerinde binalar yapmaktadır. Nitekim birkaç gün önce TİKA Kabil’de bir yüksek eğitim kurumu açtı ve Şibirgan’da meslek enstitüsünün binasını yaptı vs.

Sadece Türkiye değil; Afganistan devleti de Afganistan’da eğitim görmek isteyen öğrencileri kendi üniversitlerinde almaktadır. Günümüzde Kabil Üniversitesi İlahiyat ve edebiyat bölümünde yaklaşık 40 Türk öğrenci eğitim görmektedir.

Ticari İlişkiler

Afgan-Türk ticari ilişkileri çok yeni bir olgudur. Bu ilişki özellikle 2003 sonrasında arttı ve günümüze kadar düzenli bir şekilde devam etmektedir. Bu ticaret ilişkisi genelde tek taraflıdır. Yani Türkiye ihracatçı ülke konumundadır. Buradan genelde halı, değermen, kuyu kazma makineleri, tavuk eti, çikolata vs. Afganistan’a gönderilmektedir.

Afganlar’ı Türk piyasasına çeken faktörlerin başında medya, iki ülkenin siyasi yakınlığı, Türk malının kalitesi vs rol oynamktadır. Engelleyici durum ise taşıma ücretinin yüksek olması ve Afgan müteşebbislerin vize almada problem yaşamalarıdır. Ticari ilişkiler ile ilgili olarak söylenmesi gerek diğer bir husu Türk inşaat firmalarıdır. Ülkede özellikle 2014 öncesinde yüzden fazla inşaat firması inşaat sektöründe çalışmakta ve burada yüzlerce mühendis ve işçi iş bulmaktadır.

Askeri İlişkiler

İki ülkenin askeri ilişkiler Enver Paşa’nın 2915’lerde Afganistan’a gidip Afgan susbaylarına ve ordu mensuplarına eğitim vermesine dayanmaktadır.

1930 sonrası sessizliğe bürünen askeri ilşikiler 2001 sonrası yeniden gündeme gelmiştir. Bu da NATO’nun ülkeye girişiyle olmuştur. Buna ek olarak 2012 sonrasında dönemlik olarak Afgan kadın ve erkek polisleri düzenli olarak Türkiye’ye gelip Sivas şehrinde kısa ve uzun vadeli eğitim görmektedirler. Buna ek olarak ordu mensupları da az sayıda Ankara’ya gelip orada özel eğitime tabi tutulurlar. İlk Afgan ordusu kalabalık grubu 2016’da Türkiye’ye gelip Antalya şehrinde iki aylık eğitim gördüler.

Kültürel İlişkiler

Afgan-Türk kültürel ilişkerinin başında Afganistan’da milonlarca Türk kökenli halkının örf ve adetleri gelmektedir. Aile yapısı, ev şekli, misafirperverlik, toplumsal yapı, yemek çeşitleri vs. Birbirine çok yakındır. Ayrıca Mevlana ve Farabi gibi düşünür ve önderlerin Afganistan toprağında yetişmesi ve Afgan-Türk ortak manevi değerleri olmasıdır. 

Read More